Każdego roku w Polsce odnotowuje się ok. 70 tys. udarów mózgu. Oznacza to, że co osiem minut ktoś doznaje tego schorzenia. Udar mózgu jest stanem zagrożenia życia, wymaga szybkiego rozpoznania i natychmiastowego leczenia.

Co to jest udar?

Udar mózgu to nagłe wystąpienie zaburzeń czynności mózgu trwające dłużej niż 24 godziny, spowodowane przyczynami naczyniowymi.

Najczęstszą przyczyną udaru jest niedrożność naczyń mózgowych prowadząca do niedokrwienia tkanek mózgowych.

Pod względem zaopatrzenia mózgu w krew udary dzielimy na takie, w których obszar mózgu jest pozbawiony dopływu krwi (udary niedokrwienne) oraz takie, w których w mózgu następuje wylew krwi poza obręb naczynia (krwotoczne).


Typy udarów

Niedokrwienne (ok. 80 proc.):

spowodowane zmianami zakrzepowymi w dużych naczyniach szyjnych i mózgowych (ok. 30 proc.),
spowodowane zmianami w małych tętnicach mózgowych (ok. 20 proc.),
spowodowane zatorem (ok. 30 proc.).

Krwotoczne (ok. 20 proc.):

krwotoki śródmózgowe (ok.15 proc.),
krwotoki podpajęczynówkowe (ok. 5 proc.).


Objawy udaru mózgu:

objawy porażenia ruchowego,
zaburzenie czucia po jednejstronie ciała,
porażenia dolnej części twarzy (czasem jest to opadający kącik ust; aby zdiagnozować porażenie wystarczy poprosić pacjenta, aby się uśmiechnął – widać wtedy czy kąciki ust unoszą się symetrycznie),
zaburzenia mowy,
nagłe, występujące falowo, silne bóle głowy,
zaburzenia wzroku,
utrata świadomości,
mdłości.


Pierwsza pomoc przy udarze

Wezwać pogotowie.
Poszkodowanego należy ułożyć w pozycji bezpiecznej ustalonej, aby zapobiec w ten sposób ewentualnemu zapadaniu się języka lub zachłyśnięciu wymiocinami.
Główne zadanie osoby, która udziela pierwszej pomocy poszkodowanemu z udarem mózgu polega na podtrzymaniu podstawowych funkcji życiowych.
W przypadku braku przytomności i braku oddechu u poszkodowanego rozpocząć reanimację.


Leczenie udaru mózgu

Leczenie udaru musi odbywać się w szpitalu. Gdy chory trafi do szpitala, przed zastosowaniem odpowiedniego leczenia lekarz musi postawić diagnozę. Podstawą rozpoznania udaru jest wywiad lekarski zebrany od pacjenta lub – jeżeli jest to niemożliwe ze względu na to, że pacjent jest nieprzytomny lub ma zaburzenia świadomości – od rodziny lub świadków zdarzenia.

Niezbędne jest zweryfikowanie czasu, jaki minął od pojawienia się objawów do czasu przywiezienia do szpitala – warunkuje to sposób leczenia.



U każdego chorego z podejrzeniem udaru mózgu należy jak najszybciej wykonać tomografię komputerową głowy lub rezonans magnetyczny. Badania te pozwalają zróżnicować przyczynę udaru – czy był on skutkiem zamknięcia tętnicy, czy wręcz przeciwnie, następstwem krwotoku do mózgu. Mimo tego, że udaru niedokrwiennego czasem nie widać w tomografii, to badanie to jest przydatne w rozpoznawaniu udaru, gdyż pozwala wykluczyć udar krwotoczny.



Leczenie udaru ma na celu jak najszybsze przywrócenie przepływu krwi w obszarze objętym niedokrwieniem. W udarach niedokrwiennych będzie to leczenie przeciwpłytkowe lub leczenie trombolityczne (rozpuszczające zakrzep). Leczenie operacyjne może być prowadzone w niektórych przypadkach zakrzepów w tętnicach szyjnych oraz w części udarów krwotocznych.

Najskuteczniejszym sposobem przywrócenia krążenia w mózgu jest tromboliza, mająca na celu rozpuszczenie zakrzepu zamykającego lub zwężającego światło naczynia. Jest to nowoczesna i bardzo skuteczna metoda. Należy jednak pamiętać, że trombolizę można zastosować wyłącznie do 4,5 godziny od wystąpienia pierwszych objawów udaru. Dlatego w przypadku podejrzenia udaru należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe. Liczy się każda minuta! Choć tromboliza może doprowadzić do pełnego wyzdrowienia, nie każda osoba może otrzymać to leczenie, a u części osób mogą wystąpić powikłania.


Każdy chory z udarem mózgu, przy braku przeciwwskazań, powinien otrzymywać ASA.


Rehabilitacja

W leczeniu udaru ogromnie ważna jest rehabilitacja chorego, którą należy rozpocząć jak najwcześniej. Wczesne włączenie rehabilitacji, już w pierwszej dobie udaru, zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań pozamózgowych związanych z unieruchomieniem chorego oraz – stymulując zjawisko plastyczności mózgu – zmniejsza objawy deficytu ruchowego, wpływa na poprawę sprawności, siły mięśni, poruszania się, codziennego funkcjonowania, zapobiega przykurczom mięśniowym, depresji.



W rehabilitacji poudarowej bardzo ważne miejsce zajmuje rehabilitacja mowy i rozmowy z psychologiem. Jednym z najważniejszych działań mających na celu przywrócenie zdrowia chorego jest właściwa opieka i wsparcie osób bliskich.


Rola farmaceuty

Niezwykle istotna jest poudarowa rehabilitacja i leczenie podtrzymujące. Rolą farmaceuty jest pomoc pacjentowi w przestrzeganiu zaleceń lekarskich, gdyż wielu z nich ma problem z czasami wielomiesięcznym utrzymaniem terapii. Warto także zachęcać pacjentów do rehabilitacji: szczególnie, jeżeli wskutek udaru pacjent ma problemy z poruszaniem. W takich przypadkach rehabilitacja jest szczególnie istotna.


autor: dr n. med. Włodzimierz Dłużyński,
specjalista neurolog,
Prezes Zarządu Fundacji Udaru Mózgu